NIEUW ARTIKEL BINNEN ONZE ONDERZOEKSGROEP: Virtual Reality en chronische pijn: make way for the future?

Uit (neuro)wetenschappelijk onderzoek uit de afgelopen decennia blijkt dat bij personen die kampen met chronische pijn vaak selectief aandacht besteden aan pijn(ervaringen) en er tevens ook sprake kan zijn van pijn-gerelateerde vrees. Een vaak gehanteerde techniek om met pijn om te gaan, is dan ook de aandacht af te leiden van de pijn.

Echter, bestaand onderzoek toont aan dat, in vergelijking met gezonde personen, de aandacht afleiden zelden resulteert in pijnreductie bij personen met chronische pijn. Recent voerden Matheve et al. (2020) een randomized controlled trial (RCT) uit in het Jessa Ziekenhuis te Hasselt waarbij onderzocht werd of virtual reality (VR) oefeningen leiden tot hypoalgesie in vergelijking met aandachtsafleiding met oefeningen zonder VR bij personen met niet-specifieke lage rugpijn. 

Aan het onderzoek namen 82 patiënten met chronische pijn deel aan een eenmalige oefensessie. De helft van de patiënten werd random toegewezen aan de interventiegroep, waarin bekkenkantel-oefeningen werden gebruikt om een VR game te besturen, terwijl de andere helft van de patiënten in de controlegroep de oefeningen begeleid uitvoerde zonder VR immersie. Dit type oefeningen wordt typisch gebruikt in de rehabilitatie van personen met chronisch lage rugpijn. Voor, tijdens en na de oefeningen werd er regelmatig gepeild naar pijnintensiteit en hoeveel tijd patiënten aandacht spendeerden aan hun pijn. Er werden tevens enkele vragenlijsten afgenomen om pijngerelateerde vrees en catastrofale gedachten m.b.t. pijn in kaart te brengen.

Uit de resultaten blijkt dat het gebruik van de VR-omgeving bijdraagt tot een significante reductie in pijnintensiteit in vergelijking met de controleconditie, zowel tijdens als vlak na de oefeningen. Ook dachten de deelnemers die de oefeningen uitvoerden in een VR omgeving minder lang aan hun pijn. Verder bleek dat hoe meer sprake er is van pijn-gerelateerde vrees en catastroferen over pijn er ook meer pijn en meer aandacht gespendeerd werd aan pijn tijdens en na de taak, onafhankelijk van de conditie waartoe de persoon behoorde. De pijnintensiteit in basislijn was geen predictor voor de pijnintensiteit tijdens of na de taak, maar wél voor selectieve aandacht voor pijn tijdens de taak.

Samengevat lijkt het gebruik van een VR-omgeving een veelbelovende techniek om de selectieve aandacht voor pijn te doorbreken. Een mogelijke verklaring voor dit effect ligt in het doelmatige karakter van de VR-omgeving: wanneer patiënten geëngageerd en gemotiveerd zijn om een bepaald niet-pijn gerelateerd doel te behalen, zal pijn mogelijks minder kunnen interfereren bij het uitvoeren van de activiteiten of bewegingen behorende tot het behalen van dat doel. Een relevante, motiverende distractie-taak gebruiken lijkt dus een belangrijke voorwaarde te zijn. Naar toekomstig onderzoek is het evenwel ook belangrijk om rekening te houden met de impact van taken/activiteiten die als bedreigend worden ervaren. Immers, de mate waarin een activiteit als bedreigend of schadelijk wordt gepercipieerd alsook de pijnintensiteit kunnen invloed hebben op de mate waarin afleiding succesvol is. 

Er is echter nog verder onderzoek nodig naar de mogelijkheden en effectiviteit van VR-omgevingen voor de behandeling van chronische pijn, en in het verlengde daarvan, medisch (onverklaarde) klachten. Om die reden werden bij onze onderzoekspartners aan de UHasselt en de KU Leuven verschillende onderzoeksprojecten ingediend om de voorwaarden van succesvolle VR-implementatie te bestuderen. Een eerste onderzoeksproject focust op de optimalisatie van exposuretherapie bij angst voor bewegingsgerelateerde pijn door implementatie van de nieuwe inzichten uit de leertheorie en de introductie van meer specifieke gedragsmaten (onderzoeksaanvraag lopende; betrokken onderzoekers: prof. dr. Annick Timmermans (UHasselt), prof. dr. Katleen Bogaerts (UHasselt); prof. dr. Ann Meulders (UM; NL), dr. Thomas Matheve (UHasselt)).

Een ander onderzoeksproject kadert binnen het ‘LiMonEX’-project waarin het bestuderen en trainen van  beweging, gedrag en perceptie in VR-omgevingen centraal staat en focust op de implementatie van VR in interoceptieve exposure-behandeling en het effect ervan op interoceptie en symptoomrapportering bij personen met medisch onverklaarde klachten (onderzoeksaanvraag lopende; Onderzoekers: Prof. dr. Bogaerts (UHasselt); prof. dr. Lukas Van Oudenhove (KU Leuven); dr. Maaike Van den Houte (UHasselt, KU Leuven)).

Referentie artikel

Matheve, T., Bogaerts, K., & Timmermans, A. (2020). Virtuality Distraction induces hypoalgesia in patients with chronic low back pain: a randomized controlled trial. Journal of NeuroEngineering and Rehabilitation, 17:55. https://doi.org/10.1186/s12984-020-00688-0